Demokrasi ve İnsan Hakları
TEMEL KAVRAMLAR
Temel Haklar
Hak, düzenleyici hukuk kurallarının bireylere tanıdığı bir ayrıcalıktır.Bir şeyi yapmak ya da başkalarından belirli bir biçimde davranmayı ya da bir şeyi yapmayı isteme yetkisidir. Temel haklar kamu haklarıdır.
İnsan Hakları
- İnsan hakları, kişinin sırf bir insan olduğu için sahip olduğu haklar anlamına gelmektedir. İnsan hakları dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez haklardır.
- İnsan hakları üstün kurallar bütünüdür.
- Yaşama hakkı, güvenlik hakkı, köle olmama veya zorla çalıştırılmama hakkı, işkence edilmeme hakkı başlıca temel haklardır.
- Anayasamızda 'insan haysiyetine aykırı ceza ve işlem uygulanamayacağı', 'eziyet işkence ve angaryanın yasak olduğu' sürekli olarak vurgulanmıştır. Günümüzde insan hakları kuralları anlaşmalar, anayasalar ve yasalarla hukuk kuralları haline getirilmiştir.
- İnsan hakları, 'yeryüzündeki bütün insanların birbirlerine karşı salt insan olmaktan kaynaklanan ödevleridir.' İnsan hakları, birey kadar toplumsal yaşam için de önemlidir.
Özgürlük
Özgürlük, insanın serbestçe düşünme ve davranma durumudur.
Özgürlük, insanın doğuştan sahip olduğu doğal haklardan biridir.
Hak, bireyin özgürlükleri kullanabilmesi için yapılan yasal düzenlemedir.
Temel özgürlükler şunlardır. Düşünce, kanaat ve ifade özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü, basın ve haberleşme özgürlüğü yerleşme ve seyahat özgürlüğü, bilim ve sanat özgürlüğü.
Eğitim
Eğitim bireylerin gelecekteki yaşamını şekillendirecek davranışları kazandıracak çok yönlü bir etkinliktir.
İnsan hakları eğitimi, demokrasinin zorunlu koşullarından biridir. Eğitim demokrasinin ön koşuludur.
İNSAN HAKLARININ KISA TARİHÇESİ
İlk çağlardan beri insanların büyük bir kısmı kendisini üstün gören azınlık tarafından idare edilmiştir. Kendilerini üstün gören asiller ve yöneticiler diğer insanların temel hak ve hürriyetlerini ellerinden almış,sonları esir ve köle etmiştir.
İlk çağdan beri insanlar ırk, din ve dil ayrımı yüzünden birbirleri ile savaşmışlar, zenciler asırlar boyu Avrupa ve Amerika pazarlarında esir olarak alınıp satılmıştır. Batılılar sanayi devrimi ve çıkarları için asırlarca insanları ezmiş ve sömürmüştür. Milyonlarca insanın emeği bir ömür boyunca yalnızca boğaz tokluğuna yaşamak için harcanmıştır. Batıda insan haklarının ilk belgesi 15 Haziran 1215'de, İngiltere kralına kabul ettirilen 'Magna Charta Libertatum', Hürriyetlerin Büyük Beratı'dır. 1689'da elde edilen yeni haklarla güçlenen Magna Charta, İngiliz Anayasasının temelini oluşturur. Amerika'da 1776'da İngiltere'ye karşı yayınlanan 'Bağımsızlık Bildirgesi' insan hakları ile ilgili ilk önemli belgedir. Bunu 1789'da Fransız Devrimi'nde yayınlanan 'İnsan Hakları Bildirgesi' takip etmiştir.
Bütün bu bildiriler esasen birer belge olmaktan ileri gidememişlerdir. Batının eski Yunan ve Roma'dan miras aldığı sınıflı toplum yapısı gelişen sanayi ile daha da güçlenmiştir.
18. ve 19. yüzyıllar güç ve otoritenin insanlığı zorladığı, Avrupa'nın Afrika ve Asya toplumlarını köle ve esir edip sömürdükleri, mazlum insanlar için kötü dönemler olmuştur.
I. ve II. Dünya Savaşları ezen ve sömüren devletlerin çıkar çatışmaları yüzünden çıkmıştır. Birleşmiş Milletler tarafından 10 Aralık 1948 tarihinde İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ilan edilmiştir. Bu bildirge 30 madde ve bir önsözden oluşmaktadır.
Bildirge, hiçbir ayrım gözetmeden tüm insanların özgür ve eşit doğduğu, yasalar karşısında eşit olduğu temeli üzerine kurulmuştur. İnsan hakları evrensel bildirgesinin Türkiye'de "Resmi Gazete' ile yayınından sonra okullarda okutulması, yorumlanması, Bakanlar Kurulu'nun 6 nisan 1949 tarihli toplantısında 3/9119 sayı ile kararlaştırılmıştır.
Yukarıdaki metin, 27 mayıs 1949 tarih ve 7217 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan resmi çeviridir.
